Fototoxiteit

Fototoxiciteit van etherische oliën – wat je moet weten

Fototoxiciteit (ook wel fotosensibilisatie genoemd) is een ongewenste huidreactie die kan optreden wanneer bepaalde etherische oliën op de huid worden aangebracht en daarna worden blootgesteld aan UV-licht (van de zon of een zonnebank).

De chemische stoffen in sommige oliën – vooral furocoumarinen (zoals bergapteen) – reageren met UV-straling en veroorzaken hierdoor schade aan de huid.

Deze reacties kunnen mild zijn, maar soms ook ernstig en blijvend.

Mogelijke symptomen van fototoxiciteit:

ernstige zonnebrand (veel heftiger dan normaal zonnen)
blaarvorming
hyperpigmentatie (donkere vlekken of verkleuring van de huid)
oedeem (zwelling)
jeuk of branderig gevoel

De klachten kunnen zich ontwikkelen tot wel 48 uur na het aanbrengen van de olie en blootstelling aan zonlicht, en soms houden de huidveranderingen maanden of zelfs permanent aan.

Fototoxische etherische oliën

Niet alle citrusoliën zijn fototoxisch, maar een aantal wél. De mate van fototoxiciteit verschilt per olie en per bereidingswijze (koudgeperst of stoomgedistilleerd).

Bekende fototoxische etherische oliën:

Bergamot (Citrus bergamia) – de meest fototoxische olie, bevat veel bergapteen
Bittere sinaasappel (Citrus aurantium var. amara)
Grapefruit (Citrus paradisi)
Citroen, koudgeperst (Citrus limonum)
Limoen, koudgeperst (Citrus aurantifolia)
Opopanax (Commiphora guidottii)

Minder bekend, maar ook fototoxisch kunnen zijn:

Komijnzaad (Cuminum cyminum)
Engelwortelwortel (Angelica archangelica root)
Tagetes (Tagetes minuta of erecta, ook wel afrikaan)
Mandarijnblad (Petitgrain mandarin, soms sporen furocoumarinen)

Niet-fototoxische citrusoliën

Gelukkig zijn er ook veel citrusoliën die je veilig kunt gebruiken in huidproducten:

Citroen, stoomgedistilleerd
Limoen, stoomgedistilleerd
Mandarijn (rood, geel en groen)
Zoete sinaasappel (Citrus sinensis)
Fucomarine-vrije bergamot (bergapten-free / FCF bergamot)

Veilig gebruik van fototoxische etherische oliën

Je kunt fototoxische oliën nog steeds gebruiken, mits je de juiste verdunningsrichtlijnen volgt en blootstelling aan zonlicht vermijdt.

Maximale veilige hoeveelheden per 30 ml basisolie of crème:

Bergamot – 1 druppel
Bittere sinaasappel – 8 druppels
Grapefruit – 24 druppels
Citroen (koudgeperst) – 12 druppels
Limoen (koudgeperst) – 4 druppels
Opopanax – geen duidelijke richtlijn, vermijd beter bij zonblootstelling
Komijnzaad – zeer lage dosering aanbevolen (max 0,4%, dus ± 2 druppels op 30 ml)
Engelwortelwortel – max 0,8% (± 4 druppels op 30 ml)
Tagetes – max 0,01% (praktisch onbruikbaar in zonproducten)

Dit geldt alleen voor producten die op de huid blijven (zoals crèmes, zalven, lotions en massage-oliën).

Voor producten die je afspoelt (zoals shampoo, douchegel of zeep) geldt dit risico niet.

Praktische tips

Breng geen fototoxische olie aan op de huid vlak voor je naar buiten gaat.
Wacht minimaal 12-18 uur na gebruik voordat je in de zon gaat (soms langer, afhankelijk van de olie).
Kies altijd voor stoomgedistilleerde varianten als je een olie veilig in de zon wilt gebruiken.
Overweeg fucomarine-vrije versies van bergamot of limoen als alternatief.

Geniet van de zon, maar doe het veilig. Met de juiste kennis en voorzichtigheid kun je aromatherapie veilig inzetten, zonder risico op pijnlijke en blijvende huidreacties.